W tych małych pajęczakach skrywają się zdradliwe wirusy (choć nie każdy kleszcz jest zakażony) wywołujące kleszczowe zapalenie mózgu, tzw. KZM, i bakterie boreliozy. Na dodatek mogą nas nimi łatwo zarazić, wystarczy, że nas ukąszą. Na szczęście istnieją sposoby, by się przed tym zabezpieczyć.
Gdzie najłatwiej spotkać kleszcze? Jak je usuwać? Obalamy mity na temat tych pajęczaków i radzimy, jak się przed nimi bronić. Chwilę po przeprowadzce do Puszczy Knyszyńskiej, kiedy pierwszy raz zbliżaliśmy się do pobliskiej śródleśnej łąki, byłam przerażona: zobaczyłam, że dostać się na nią możemy, jedynie pokonując gęste, wysokie trzciny. Robiłam to bokiem i niemalże ze wstrzymanym oddechem, oczami wyobraźni widząc tysiące kleszczy, które tylko czyhają na to, żeby na mnie spaść, a potem dobrać się do mojej krwi. Wychowana na warszawskim blokowisku i rzadko bywająca w podobnych miejscach, o kleszczach wiedziałam tyle, że są i przenoszą groźne choroby. Nie zamierzałam ryzykować, więc w początkowych miesiącach wielokrotnie rezygnowałam z kolejnych wyjść na tę piękną łąkę. Piotrek natomiast, wychowany w pomorskich borach, kleszczy się jakoś specjalnie nie bał, choć i w lasach sosnowych o ubogim runie leśnym nie było ich wiele. Przez półtora roku, które spędziliśmy w Puszczy Knyszyńskiej, wyjęliśmy z siebie łącznie 86 wpitych kleszczy (tak, liczyliśmy!). Piotrek nawiązał współpracę z osobą zajmującą się badaniem tych pajęczaków naukowo. Szybko okazało się, że w przekazach medialnych i informacjach dostępnych w internecie powtarzanych jest wiele mitów. Nic dziwnego, że tak panikowałam na samą myśl o spotkaniu z kleszczem! Wierzymy, że aby się przed czymś mądrze chronić, trzeba to najpierw poznać, dlatego dzisiaj zapraszamy was do przeczytania miniprzewodnika po sekretnym życiu kleszczy. Informacje dotyczące chorób odkleszczowych i mity na temat samych kleszczy powodują, że coraz bardziej się ich boimy – czasem do tego stopnia, że zabraniamy dzieciom zabawy na świeżym powietrzu lub rezygnujemy z wypadów do lasu. Tematu chorób bagatelizować nie można, ale czy takie reakcje są uzasadnione? W Polsce występuje 19 gatunków kleszczy i wszystkie mogą żerować na człowieku, jednak z większością z nich się raczej nie spotkamy, gdyż występują w miejscach ciężko dla nas dostępnych: ptasich gniazdach czy norach gryzoni. Na sobie znajdziemy najczęściej dwa gatunki: kleszcze pospolite lub kleszcze łąkowe. Wbrew pozorom pajęczaki te nie polują na ludzi (jesteśmy przypadkowym żywicielem) i nie zawsze przenoszą groźne dla nas choroby. A jednak, zwiększająca się populacja kleszczy może sprawić, że przypadków zachorowań będzie coraz więcej. Wierzymy, że aby się przed czymś skutecznie chronić, trzeba to najpierw poznać, dlatego zapraszamy was do zapoznania się z sekretnym życiem kleszczy. Fot. Getty Images Jak żyją kleszcze? Cykl życiowy kleszczy trwa ok. 3 lat, a każdy z nich przechodzi trzy stadia rozwojowe – w każdym z nich muszą przynajmniej raz napić się krwi. Płeć kleszczy występuje tylko u postaci dorosłych, a dorosłe samce są jedyną formą niepijącą krwi. Do kopulacji kleszczy dochodzi najczęściej na żywicielu. W trakcie żywienia samice zwiększają swoją objętość do 100 razy, po czym składają od 500 do 3 tys. jaj. Czego kleszcze potrzebują do życia? Pajęczaki te stają się aktywne przy temperaturze 5°C i dużej wilgotności – wystarczy im do tego bliskość kałuży czy porannej rosy. Energię mają przez trzy dni. Jeśli nie znajdą w tym czasie żywiciela – umierają. Jak je usuwać? Zacznijmy od tego, jak ich nie usuwać: nie wyrywać, nie zgniatać, nie smarować, nie topić – nie robić nic, co spowodowałoby, że zaczną zwracać wypitą od nas krew wymieszaną ze swoją śliną i potencjalnie chorobotwórczymi bakteriami czy wirusami. Polecamy korzystanie z lassa na kleszcze, do nabycia w aptece. Jak się chronić? Wychodząc do lasu, ubieramy długie spodnie i koszule z długimi rękawami oraz wysokie skarpety i solidne buty. Można dodatkowo naciągnąć skarpetki na nogawki spodni. Po powrocie do domu wytrzepujemy na zewnątrz buty i odzież, w których byliśmy w terenie. Następnie dokładnie się oglądamy. Wpite kleszcze natychmiast usuwamy. Repelenty utrzymują się na ciele zwykle do 3–4 godz. Najlepiej przetestowaną substancją jest DEET, a najbardziej efektywne są preparaty o stężeniu DEET między 30 a 50 proc. Kolejnym środkiem jest permetryna, której nie wolno stosować bezpośrednio na ciało. Nie pomoże nam łykanie witaminy B12 ani korzystanie z brzęczków. Człowiek spocony jest bardziej zauważalny dla kleszczy z powodu bardziej intensywnego zapachu i podwyższonej temperatury ciała. Bardziej atrakcyjne są dla kleszczy kobiety – przyczyn na razie nie znamy. Dlaczego kleszczy jest coraz więcej? Coraz większa liczba żywicieli (zarówno dziko żyjących zwierząt, jak i przez nas udomowionych), brak mroźnych zim i wyższe średnie temperatury powodują, że warunki bytowania kleszczy są coraz lepsze. Dodatkowo nie ma selektywnych sposobów na redukcję ich populacji. Gdzie najłatwiej spotkać kleszcze? Na łąkach i w lesie o bujnym runie i roślinności do wysokości ok. 1–1,2 m. Co ważne, kleszcze nie skaczą na ludzi, tylko na nas spadają strącane ze źdźbeł traw i liści krzewów, które potrącamy. Najwięcej kleszczy spotkamy w miejscu bytowania zwierząt, np. przy leśnych ścieżkach wydeptanych przez jelenie. Kleszcze często mylone są ze strzyżakami, skrzydlatymi owadami zwanymi „jelenimi muchami”. Choroby odkleszczowe - warto wiedzieć Nasi eksperci: Magda Bębenek - inicjatorka projektów społecznych, autorka trzech książek, w tym premierowej "Świat naszych marzeń". Piotr Horzela - przyrodnik, od ponad trzech lat rozwija kanał na YouTubie i tworzy serię filmów O lesie. Twórcy projektu Las w nas, w ramach którego na blisko półtora roku zamieszkali w leśnej osadzie w Puszczy Knyszyńskiej. W 2019 r. Las w nas nominowane było do nagrody Travelerów w kategorii „Społeczna inicjatywa roku”.
58% osób po przebytym KZM ma powikłania. Do 58% chorych, którzy przebyli KZM, ma długotrwałe powikłania, takie jak: porażenia części ciała, zaburzenia pamięci i/lub koncentracji, zaburzenia słuchu, utrata koordynacji ruchowej i inne. Około 2% chorych umiera z powodu KZM. Dowiedz się więcej o KZM Pozostałe choroby odkleszczowe.
3 Czy kleszcze są dla nas niebezpieczne? Czy powinniśmy unikać wchodzenia do lasu? Jak się przed nimi chronić? Sprej na komary i kleszcze, domowy olejek, czy może jeszcze coś innego? A może w ogóle się nimi nie przejmować? . Dlaczego kleszcze są niebezpieczne? Mały, często prawie niewidoczny kleszcz może zarazić nas kilkoma różnymi chorobami. Najbardziej znane to odkleszczowe zapalenie mózgu i borelioza. Odkleszczowe zapalenie mózgu – niebezpieczna choroba, na którą nie ma lekarstwa i możemy łagodzić tylko objawy. Na szczęście możemy się na nią zaszczepić, porozmawiaj o szczepieniu ze swoim lekarzem rodzinnym! Borelioza – jest chorobą bakteryjną przenoszoną przez kleszcze, którą można wyleczyć antybiotykami. Na szczęście nie każdy kleszcz jest nosicielem choroby i nie każde ugryzienie kończy się zakażeniem. Prawdopodobieństwo zakażenia boreliozą wzrasta jeśli nosimy kleszcza przez 3 dni (około 72 godzin) lub dłużej. . Gdzie można spotkać kleszcze? Chociaż kleszcze kojarzą nam się głównie z lasami, to można spotkać je również na łąkach i polach, nad rzeką, a nawet w mieście w parku czy na trawniku. Warto wiedzieć, że nie na każdym terenie występuje taka sama ilość kleszczy i są one tak samo niebezpieczne. W Polsce największą zapadalność na boreliozę notuje się w województwach podlaskim, warmińsko-mazurskim, śląskim, mazowieckim, lubuskim i opolskim. Aktywność kleszczy przyda na miesiące między majem, a listopadem, ale kleszcza możemy złapać również zimą i wczesną wiosną. Wystarczy, że temperatura przekroczy 7-12 stopni, aby przerwać hibernację kleszczy. . Jak chronić się przed kleszczami? Chociaż ryzyko zachorowania nie jest duże, to warto być w tym temacie ostrożnym i nie bagatelizować zagrożenia. Codzienną ochronę przed kleszczami możemy podzielić na kilka etapów. 1) Zminimalizowanie ryzyka ugryzienia w trakcie pobytu w lesie czy na łące – w tym celu możemy ubrać się tak, aby całe ciało było zakryte. Jest to jednak mało praktyczne rozwiązanie, mało kto w upalne dni ubiera się w długie spodnie i długie skarpety. Możemy również zastosować sprej na kleszcze (dodatkowym plusem może być odstraszenie komarów), ultradźwiękowy odstraszacz kleszczy lub domowy olejek z geranium. 2) Niedopuszczenie do ugryzienia – bardzo często możemy zauważyć kleszcza, który jeszcze nie wbił się w nasze ciała, ale dopiero spaceruje (po ciele lub po ubraniu) i szuka miejsca do wbicia. Dlatego po pobycie w lesie warto przebrać się i wykąpać (aby spłukać wszystkie kleszcze), a ubrania porządnie wytrzepać lub jeszcze lepiej wyprać. 3) Szybkie usunięcie kleszcza – jeśli już znajdziemy wbitego kleszcza, nie wpadajmy w panikę, im szybciej go usuniemy, tym mniejsza szansa za zakażenie. Przypomnę, że prawdopodobieństwo zakażenie boreliozą wzrasta jeśli nosimy kleszcza przez 3 dni (w innych źródłach znalazłam informację o 24 godzinach). Kleszcz gryząc nas produkuje specjalną wydzielinę o działaniu przeciwbólowym, przez co nie czujemy momentu ugryzienia i możemy nie zdawać sobie sprawy, że nosimy kleszcza. Regularnie oglądajmy siebie i dzieci, a znalezione kleszcze usuwajmy, tak by nic nie zostało. Ja robię to palcami, ale można nabyć specjalne pęsety do usuwania kleszczy. Nie ma potrzeby udawania się w tym celu do lekarza, ale często przydaje się pomoc drugiej osoby (jeśli kleszcz jest w trudno dostępnym miejscu). 4) Obserwacja – miejsce po ugryzieniu warto obserwować nawet przez 30 dni. Prawdopodobnie w miejscu ugryzienia zostanie mała, swędząca górka, która nie jest groźna i znika po 2-3 dniach. Gdyby jednak zaczął pojawiać się charakterystyczny rumień wędrujący, to udajmy się do lekarza. Bądźmy również szczególnie wyczuleni na objawy grypopodobne, które również mogą być objawem boreliozy. . Jak stosować sprej na kleszcze? Stosując sprej na kleszcze warto przestrzegać kilku zasad. 1) Nie wdychać oparów produktu. Aplikować w otwartych przestrzeniach (nie w domu). 2) Nie psikać na rany i podrażnioną skórę. 3) Nie psikać na dłonie i bezpośrednio na twarz. Szczególnie u dzieci, które bardzo często wkładają dłonie do buzi. 4) Po powrocie umyć ciało wodą z mydłem, a ubrania wyprać. 5) Stosować specjalne preparaty dedykowane dla dzieci i nie używać ich poniżej drugiego roku życia oraz dla kobiet w ciąży. 6) Nie przekraczać zalecanej dawki i nie stosować częściej niż zaleca producent. 7) Im wyższe stężenie substancji czynnej tym większa ochrona, ale i wyższa szansa na skutki uboczne. . Co jeszcze możesz zrobić? Biegając na orientację po lasach każdego roku mam co najmniej kilkanaście kleszczy, podobnie pozostali członkowie mojej rodziny. Na szczęście nie każdy kleszcz jest nosicielem choroby i nie każde ugryzienie kończy się zakażeniem. Dlatego stosując środki ostrożności i dokładnie się oglądając bez obaw wchodzimy do lasu i cieszymy się pięknem przyrody. Warto również wiedzieć, że podobnie jak przy innych chorobach, ryzyko poważnych objawów jest związane z naszym układem odpornościowym. Zdrowy, silny organizm może sam zwalczyć zakażenie, a my nie będziemy mieć żadnych objawów. Dlatego warto dbać o siebie, wysypiać się, odpoczywać, zdrowo odżywiać i ruszać, to wszystko zwiększa odporność naszego organizmu. Jak chronić się przed kleszczami? O tym, jak zabezpieczyć się przed kleszczami, pisała Ola Wolska w artykule: Jak chronić się przed kleszczami? Czy domowe sposoby są skuteczne?. Podstawowe zasady, o których warto pamiętać to: unikanie chodzenia i przesiadania w wysokich trawach czy krzakach, Piknik, piesze wędrówki, wycieczki do lasu – sezon na zabawy na świeżym powietrzu trwa! Ale niestety, trwa też sezon na kleszcze. Naukowcy alarmują, że jest ich coraz więcej i są coraz groźniejsze. Rodzice stają przed wyzwaniem, jak uchronić dziecko przed kleszczami. Czy jest to w ogóle możliwe?Poznaj wroga – czyli co wiemy o kleszczachKleszcze to niewielkie pajęczaki, które potrzebują krwi, żeby się rozwijać. Ich aktywność rozpoczyna się w marcu i trwa do listopada. Potencjalną ofiarę mogą wyczuć nawet z odległości 20 metrów. Ugryzienia kleszcza nie bolą, bo produkują one specjalną znieczulająca wydzielinę. Dlatego tak łatwo go przeoczyć!Kleszcze są nosicielami wielu groźnych chorób, w tym przede wszystkie boreliozy. Szacuje się, że w Polsce nawet 30 proc. kleszczy może być nią zarażona. Kleszcze wspinają się maksymalnie na wysokość 1,5 metra. Nie spadają z drzew. Najczęściej można je spotkać w trawie, krzewach, chwastach oraz na spodniej stronie liści. Są nie tylko w lesie, ale też na łące czy w przydomowym ogródku. Kleszcze najczęściej atakują rano i po południu. Dlatego na spacer najlepiej wybieraj się koło najczęstsze i najgroźniejsze choroby przenoszone przez kleszcze to:1. Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) To wirusowa choroba układu nerwowego. W niektórych przypadkach może prowadzić do poważnych konsekwencji neurologicznych. Choroba ma 2 fazy. Po 7 − 14 dni pojawiają się objawy grypopodobne, nudności, wymioty czy biegunka. U połowy chorych dochodzi na tym etapie do samoistnego wyzdrowienia, druga połowa natomiast wchodzi w 2. fazę choroby. Do 4 tygodni po zakażeniu możesz zaobserwować u dziecka zaburzenia neurologiczne: bóle głowy, zawroty głowy, nudności, czy zaburzenia świadomości. KZM nie można wyleczyć, jedynie złagodzić jego BoreliozaTo groźna choroba, która atakuje wiele narządów. Borelioza może powodować paraliż ciała, a w niektórych przypadkach nawet śmierć. Podobnie jak w KZM, borelioza najpierw objawia się jak grypa. Do tego często (ale nie zawsze!) występuje charakterystyczny rumień (przypominający tarczę).„Rumień wędrujący to charakterystyczny objaw, który pojawia się na skórze po 3 − 30 dniach od ukłucia przez kleszcza. Może pojawić się w dowolnym miejscu, niekoniecznie w okolicy ukłucia! Początkowo wygląda jak czerwona grudka, następnie szybko się powiększa i przyjmuje kształt pierścienia z przejaśnieniem w centrum. Nie boli, nie swędzi, nie piecze – dlatego tak ważna jest obserwacja skóry przez miesiąc od ukłucia!”– komentuje lekarz, Aleksandra jest trudna do zdiagnozowania. Dlatego tak ważne jest, żeby wiedzieć, jak zabezpieczyć dziecko przed kleszczami. Jak chronić dziecko przed kleszczami?1. Ubieraj dziecko w jasne ubrania z długimi rękawami i nogawkami. Na nich łatwiej dostrzeżesz kleszcza. Ubierz maluchowi Zamontuj w wózku siadania i leżenia bezpośrednio w trawie i pod Po spacerze lub zabawie na świeżym powietrzu dokładnie obejrzyj dziecko (zwłaszcza w okolicach pachwin i na zgięciach rąk i nóg) i wypierz wszystkie ubrania! 5. Chroń przed kleszczami także zwierzęta domowe!Co na kleszcze dla dzieci? Kleszcze lubią zapach potu. Nie lubią zaś zapachu czosnku oraz olejków eterycznych ( goździkowego, różanego, eukaliptusowego, tymiankowego lub trawy cytrynowej). Nie przepadają także za olejem ze słodkich migdałów. Dobrym odstraszaczem jest też ziele czystka. Możesz posmarować dziecko wcześniej przygotowanym naparem lub daj mu go wcześniej do picia. Są to naturalne specyfiki, które będą bezpieczne dla Twojego zastosować również specjalny preparat przeciw kleszczom dla dzieci (np. KomarOff Spray – spray zabezpieczający skórę przed komarami, kleszczami i meszkami). Przed użyciem sprawdź, jak długo trwa ochrona tego środka przed usunąć kleszcza u dziecka?Kleszcza możesz wyciągnąć samodzielnie. Trzeba to zrobić jak najszybciej, najlepiej do 12 godzin po ugryzieniu. Możesz go wyjąć specjalnie do tego przeznaczonym zestawem (np. Trix, lasso do wykręcania kleszczy) lub zwykłą pesetą. Usuwanie kleszcza krok po kroku:1. Chwyć kleszcza pęsetą jak najbliżej skóry i ciągnij go ruchem jednostajnym do góry. Nie wykręcaj kleszcza, ani go nie rozdrapuj!2. Jeżeli używasz specjalnych kleszczyków z apteki, postępuj zgodnie z czy kleszcz został wyciągnięty w całości. Jeżeli nie, nie staraj się na siłę wyciągać pozostałych fragmentów kleszcza. Nie zwiększa to ryzyka z którego kleszcz został wyciągnięty zdezynfekuj wodą utlenioną lub spirytusem. Nigdy nie dezynfekuj tego miejsca przed usunięciem kleszcza!5. Jeśli w okolicy ugryzionego miejsca pojawi się rumień, obrzęk albo dziecko ma objawy grypopodobne, może to świadczyć o nadkażeniu skóry – niezwłocznie udaj się do lekarza! boisz się samodzielnie wyciągnąć kleszcza lub nie masz pewności, czy dobrze to robisz, to udaj się do lekarza lub na izbę Nie wyciągaj kleszcza rękami! Ryzykujesz, że nie usuniesz go w łap za brzuch kleszcza. Grozi to pęknięciem i rozprzestrzenieniem się zakażenia9. Nigdy nie smaruj miejsca ukąszenia kleszcza żadnym tłuszczem, ani alkoholem! Kleszcz zacznie wymiotować i rozniesie groźne bakterie i wirusy!Szczepionka na kleszczowe zapalenie opon mózgowych. Czy warto szczepić?Na rynku dostępne są odpłatne szczepionki przeciw kleszczowemu zapaleniu opon mózgowych. Kompletne szczepienie składa się z 3 dawek. Co 3 − 5 lat należy przyjąć dawkę przypominającą. Szczepionka zapewnia ochronę przed chorobą w ponad 95 proc. przypadków. Szczepionkę można podać dziecku od 1. roku życia. Koszt takiego szczepienia to ok. 100 zł za jedną dawkę. KZM to groźna choroba, ale jedynie 0,1 – 3 proc. kleszczy ją przenosi. Decyzję o podaniu szczepionki najlepiej skonsultuj z przed kleszczami może zepsuć najlepszą wycieczkę. Dla mnie ucieczka od natury jest jednak zbyt dużym wyrzeczeniem. W końcu, czym byłoby dzieciństwo bez zabaw na świeżym powietrzu? Jeżeli zachowasz odpowiednie środki ostrożności, możesz mieć pewność, że zdrowiu Twojemu i Twojego dziecka nic nie zagraża.